مالیات سبز؛ نسخه کارشناسان برای مقابله با آلودگی خودرویی در ایران

در شرایطی که کلان‌شهرهای ایران همچنان با معضل آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بررسی‌های کارشناسی تازه نشان می‌دهد که استفاده از سیاست‌های مالیاتی هدفمند می‌تواند به‌عنوان راهکاری اثربخش برای کنترل آلاینده‌های ناشی از حمل‌ونقل به کار گرفته شود.

بررسی ساختار مالیات بر خودرو در 46 کشور مختلف دنیا نشان می‌دهد که به طور کلی سه نوع مالیات بر خودرو وجود دارد که عبارتند از مالیات هنگام خرید خودرو، مالیات تردد، مالیات بر مالکیت و مالیات بر مصرف خودرو (مالیات بر سوخت).

اهم نکات این بررسی‌ها در حوزه مالیات بر وسائط نقلیه بر این شرح است اول اینکه برای کاهش انتشار ذرات آلاینده ناشی از مصرف سوخت و استفاده از خودرو، گریزی از وضع مالیات بر خودرو نیست.

دوم اینکه مؤثر بودن مالیات خودرو در گروی آن است که بر پایه میزان انتشار ذرات آلاینه وضع شود تا بر پایه‌هایی نظیر قیمت یا وزن خودرو و سوم اینکه تشویق مالیاتی به اندازه تنبیه مالیاتی می‌تواند اثرگذار باشد.

به بیان دیگر سیستم پاداش – مجازات ابزار تاثیرگذاری برای اینکه میزان این آلاینده است.

مطالعات انجام‌شده در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی حکایت از آن دارد که یکی از موثرترین ابزارها برای مهار آلودگی، مالیات‌گذاری بر اساس شدت آلایندگی وسایل نقلیه است. این مالیات که با عنوان «مالیات سبز» شناخته می‌شود، از طریق اعمال هزینه بر خودروهای پرآلاینده و در مقابل، تشویق مصرف خودروهای کم‌مصرف و کم‌کربن، می‌تواند الگوهای رفتاری مصرف‌کنندگان را به نفع محیط زیست تغییر دهد.

.بر اساس یافته‌ها، الگوگیری از کشورهای پیشرو در این حوزه نظیر آلمان، فرانسه و هلند، نشان می‌دهد که تعیین مالیات متناسب با میزان انتشار دی‌اکسیدکربن، نه‌تنها به کاهش آلودگی کمک کرده، بلکه نقش مهمی در نوسازی ناوگان فرسوده و ترویج استفاده از وسایل حمل‌ونقل پاک داشته است.

در ایران نیز، اگرچه قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال ۱۴۰۰ گام‌هایی برای توجه به جنبه‌های زیست‌محیطی در نظام مالیاتی برداشته، اما کارشناسان بر این باورند که برای تحقق کامل اهداف کاهش آلایندگی، باید بازطراحی ساختار مالیاتی با محوریت محیط زیست در اولویت سیاست‌گذاران قرار گیرد.

از مهم‌ترین پیشنهادهای مطرح‌شده در این زمینه، طراحی یک سیستم مالیاتی ترکیبی است که شامل جریمه برای استفاده از خودروهای آلاینده و در عین حال، مشوق برای خودروهای پاک می‌شود. این مدل که در برخی کشورها با موفقیت اجرا شده، به‌طور هم‌زمان فشار اقتصادی را بر مصرف‌کنندگان خودروهای پرمصرف افزایش داده و به ارتقای فناوری و گرایش به خودروهای سبز کمک کرده است.

بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد که مالیات بر سوخت و مصرف، نسبت به مالیات هنگام خرید خودرو، تأثیرگذاری بیشتری در کاهش مصرف و آلایندگی دارد، چرا که رفتار روزمره رانندگان را هدف قرار می‌دهد.

کارشناسان با تاکید بر ضرورت در نظر گرفتن ملاحظات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در طراحی این سیاست‌ها، خواستار آن شده‌اند که نهادهای مسئول با نگاهی کل‌نگر، بسترهای اجرایی لازم برای اعمال مالیات‌های سبز را فراهم کنند و زمینه‌ساز تحول پایدار در نظام حمل‌ونقل کشور شوند.

منبع: فارس